تب یکی از مهم‌ترین علائم بیماری در بدن است؛ زیرا خیلی ساده اندازه‌گیری شده و خیلی زود ما را از وجود بیماری باخبر می‌کند. وقتی فردی تب دارد، این یعنی بدن او در حال مبارزه با یک عامل ویروسی یا عفونی است. اندازه‌گیری تب در خانه خصوصا برای نوزادان و کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله قصد داریم با مرجع قرار دادن معتبرترین مجلات و موسسات پزشکی در دنیا، روش‌های اندازه گیری تب در خانه و اهمیت آن را به شما نشان دهیم. همچنین به شما خواهیم گفت که در زمان مشاهده تب در خود یا اطرافیان، چه واکنشی از همه مناسب‌تر است. با ما همراه باشید.

چرا اندازه‌گیری دمای بدن اهمیت دارد؟

اندازه‌گیری دمای بدن یکی از ساده‌ترین راه‌های تشخیص بیماری است. تعداد قابل توجهی از بیماری‌های شایع در میان مردم از روی تب تشخیص داده می‌شوند. بالا رفتن دمای بدن معمولا نشان‌دهنده مبارزه بدن با یک بیماری است. اندازه‌گیری دمای بدن به شما کمک می‌کند بیماری را خیلی زود تشخیص داده و برای درمان آن اقدام کنید. 

برای مثال، آنفولانزا یک بیماری عفونی است که باعث تب می‌شود و ممکن است نتیجه آن مرگ باشد. تشخیص و اقدام سریع برای این بیماری می‌تواند جان بیمار را نجات دهد. اندازه‌گیری منظم دمای بدن برای تب کودکان و افراد مسن و همچنین کسانی که به تازگی در معرض ویروسی مثل کرونا بوده‌اند، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا می‌تواند باعث شروع زودهنگام روند درمان و کاهش ریسک شود. پس باید اندازه‌گیری تب در خانه را یاد بگیریم. اما چگونه؟

میزان دمای عادی بدن چقدر است؟

قبل از هر چیزی مهم است بدانیم چه دماهایی برای بدن انسان عادی است. دمای طبیعی بدن انسان به طور میانگین 37 درجه محاسبه شده است؛ اما ممکن نیست که در تمام لحظات روز دمای بدن در همین مقدار باقی بماند. در واقع شرایط مختلف محیطی و حتی زمانی از شبانه‌روز که در آن قرار داریم روی دمای بدن تاثیر می‌گذارند. 

دمای بدن انسان‌های سالم در طول شبانه‌روز یک یا دو درجه جابه‌جا می‌شود. این جابه‌جایی در اثر عواملی مثل خوردن و آشامیدن، قرار گرفتن در محیط گرم یا سرد، خوردن غذا، فعالیت بدنی و… اتفاق می‌افتد. اگر دمای بدن بدون فعالیت ورزشی یا موارد دیگر افزایش پیدا کند باید به آن مشکوک شد. بر اساس گفته مجله سلامتی Healthline افزایش دما از 37/5 تا 38/3 تب خفیف و از این مقدار به بالا تب نامیده می‌شود. رسیدن به این دما همیشه جای نگرانی ندارد و شما را نیازمند مراجعه به دکتر نخواهد کرد. بروز تب در دو صورت نگران کننده است:

• ادامه‌دار شدن تب بیش از سه روز
• بروز علائم جانبی مثل کم‌اشتهایی یا حالت تهوع

تب چیست و چه انواعی دارد؟

تب یا پیرکسیا، واکنش طبیعی بدن به بعضی از بیماری‌ها و عفونت‌ها است. ما تب را معمولا در اثر ابتلا به بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و آنفولانزا و اخیرا کرونا مشاهده کرده‌ایم. اما تب ممکن است دلایل دیگری هم داشته باشد. انواع تب از لحاظ شدت عبارتند از:

• تب درجه پایین (low-grade fever): زمانی که دمای بدن به 38 درجه سانتی‌گراد (حداکثر دمای طبیعی بدن) برسد.
• تب متوسط (Moderate fever): زمانی که دمای بدن از مرز 39 درجه عبور کند.
• تب درجه بالا (High-grade fever): زمانی که دمای بدن از مرز 39/4 درجه عبور کند. 
• تب شدید یا هایپرپیرکسیا (Hyperpyrexia): زمانی که دمای بدن به 41/1 درجه برسد. 

اکثر تب‌ها یک تا سه روز طول می‌کشند. تب‌هایی که بیش از سه روز ادامه پیدا می‌کنند بر اساس دسته‌بندی مجله پزشکی netmeds عبارتند از:

• تب‌های حاد: تب‌هایی که بین سه تا هفت روز طول می‌کشند.
• تب‌های فراحاد: تب‌هایی که بین 7 تا 14 روز طول می‌کشند.
• تب‌های مزمن: اگر پس از گذشت 14 روز همچنان فرد دچار تب باشد، آن تب را مزمن می‌نامند و بیمار نیازمند بستری شدن در بیمارستان خواهد بود. 

تب پایین نشانه چیست؟

تب پایین یعنی دمای بدن از مرز 38 درجه سانتی‌گراد عبور کند اما به 39 درجه نرسد. در این شرایط ممکن است حتی خود فرد تب را احساس نکند؛ زیرا تب پایین معمولا نگران‌کننده نیست. البته بروز این نوع تب در هر گروه سنی، معنی متفاوتی دارد. در ادامه معنای تب پایین در گروه‌های سنی مختلف را بررسی می‌کنیم. 

نوزادان

برای نوزادان زیر 3 ماه، حتی کوچکترین تغییر در دمای بدن هم باید جدی گرفته شود. تغییر دما در نوزادان عموما با علائم جانبی مثل بی‌قراری، بی‌حالی، ناراحتی و اسهال ظاهر می‌شود. در صورت مشاهده تب خفیف در نوزاد بلافاصله با متخصص کودکان تماس گرفته و تمام علائم را با او در میان بگذارید. اندازه‌گیری تب در خانه یک مهارت بسیار مهم برای والدین محسوب می‌شود؛ چرا که با اندازه‌گیری تب در خانه می‌توان گزارش دقیق‌تر و سریع‌تری به پزشک کودکان داد و راهنمایی‌های دقیق‌تری گرفت. 

کودکان

به گفته مجله پزشکی خط سلامتی، کودکان تا زمانی که سرخوشی و انرژی خود را حفظ کنند، تب خفیف و متوسط جای نگرانی ندارد. البته همین تب خفیف در صورت ادامه‌دار شدن (بیشتر از سه روز) باید با پزشک در میان گذاشته شود. بروز تب در کنار علائم زیر در کودکان نگران‌کننده است:

1. ناراحتی و بی‌قراری کودک (گریه، زاری و بهانه‌گیری)
2. نداشتن ارتباط چشمی با والدین
3. استفراغ پرتکرار
4. اسهال
5. داغ بودن پس از خروج از یک محیط داغ مثل ماشین پارک شده زیر آفتاب

بزرگسالان

تب در بزرگسالان تا زمانی که از 39/4 درجه سانتی‌گراد گذر نکند، نگران‌کننده نیست. با این وجود، تب خفیف در بزرگسالان هم در صورت ادامه‌دار شدن باید به پزشک اطلاع داده شود. تب خفیفی که 14 روز ادامه پیدا می‌کند به اندازه تب شدید خطرناک است. اگر این علائم را در کنار تب خود مشاهده کردید، برای مشورت با پزشک درنگ نکنید:

• التهاب پوستی پیشرفت‌کننده
• سرگیجه
• استفراغ پرتکرار
• تشنج
• درد در هنگام ادرار
• سردرد شدید
• خشکی گردن
• خارش گلو
• ضعف عضلانی
• سختی در تنفس
• توهم و هذیان

تب کرونا چند درجه است؟

کووید-19 یا کرونا ویروسی است که با جهش‌های پرتکرار تغییر شکل می‌دهد؛ یعنی ویروس کرونا می‌تواند در هر بدن علائم تازه و متفاوتی ایجاد کند. بعضی از افراد کرونا را با یک تب خفیف رد می‌کنند، بعضی از افراد با یک شب بدن درد آن را می‌گذرانند و کار بعضی دیگر از افراد هم به بیمارستان و ICU کشیده خواهد شد. در واقع تب کرونا می‌تواند خفیف، متوسط یا حاد بوده و هر مقداری طول بکشد. به همین دلیل مهم است چگونگی اندازه‌گیری تب در خانه را بدانید و میزان تب را به همراه علائم جانبی، برای دریافت راهنمایی‌های دقیق‌تر به دکتر اعلام کنید. تشخیص سریع کرونا به شما کمک می‌کند از شیوع آن در میان اطرافیانتان جلوگیری کرده و برای بهبود آن سریع‌تر اقدام کنید. 

انواع تب‌سنج و روش‌های اندازه‌گیری صحیح تب در خانه

بعضی از مادران تنها با نگاه به کودک و قرار دادن پشت دست روی پیشانی او می‌توانند تب را تشخیص دهند. اگر از این استعداد ذاتی بهره‌مند نیستید، ابزار مختلفی برای کمک به شما در این زمینه طراحی شده است. انواع تب‌سنج عبارت است از:

دماسنج دهانی

همه ما با تصویر یک بیمار با دماسنج شیشه‌ای در دهان آشناییم. دماسنج دهانی یا Oral Thermometer یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین انواع تب‌سنج است که برای اندازه‌گیری تب در خانه هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. دماسنج‌های دهانی در گذشته از شیشه درست می‌شدند و دما را با جیوه اندازه می‌گرفتند. در حال حاضر بیشتر دماسنج ‌های دهانی دیجیتالی بوده و جنس پلاستیکی دارند. بعضی از دماسنج‌های دهانی برای اندازه‌‌گیری مقعدی دمای بدن هم به کار می‌روند.

دماسنج تیمپانیک

این دماسنج برای جاگرفتن در کانال گوش طراحی شده است و دمای بدن را از آنجا اندازه می‌گیرد. بنا به گفته مجله علمی Sciencing گزارشاتی مبنی بر دقیق نبودن اندازه‌گیری دماسنج تیمپانیک در کودکان وجود دارد. همچنین گفته می‌شود این دماسنج تنها در صورتی دمای دقیق را نشان می‌دهد که در یک حالت خاص قرار بگیرد.

دماسنج پیشانی

این دماسنج یک دستگاه الکترونیکی است که برای اندازه‌گیری تب در خانه کاربرد نداشته و مخصوص مراکز پزشکی است. دماسنج پیشانی با اسکن کردن پیشانی فرد، دمای بدن را با توجه به گرمای ثبت شده از این بخش تعیین می‌کند. 

دماسنج پایه‌ای

این دماسنج دقت ویژه‌ای برای تشخیص کوچکترین تغییرات دمایی دارد و برای تشخیص زمان تخمک‌گذاری بانوان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دماسنج پستانکی

یکی از بهترین روش‌های اندازه‌گیری تب در خانه برای کودکان و نوزادان، استفاده از دماسنج پستانکی (Pacifier Thermometer) است. کودک برای 90 ثانیه نوک این دماسنج را می‌مکد و در نهایت دمای بدن او نمایش داده خواهد شد.

بهترین نوع دماسنج یا تب‌سنج کدام است؟

بهترین ابزار برای اندازه‌گیری تب، دماسنج دهانی است. چرا که هم قیمت مناسبی دارد و هم بدون آموزش خاصی قابل استفاده است. دماسنج پیشانی دقت بالایی در تشخیص خفیف‌ترین تب‌ها دارد، اما خرید آن برای همه ممکن نیست و استفاده از آن‌ هم سخت‌تر خواهد بود. برای انتخاب مناسب‌ترین نوع دماسنج، بهترین منبع، پزشک معالج شما است. در حال حاضر با مراجعه به هرکدام از داروخانه‌های سطح کشور می‌توان یک تب‌سنج دهانی باکیفیت تهیه کرد. بهترین نوع دماسنج برای شما نوعی است که اندازه‌گیری تب در خانه را ساده و سریع کند. 

روش اندازه‌گیری تب و استفاده از دماسنج در کودکان

برای کودکان یک تا پنج سال، بهترین روش اندازه‌گیری تب در خانه، قرار دادن دماسنج در زیربغل کودک است. برای کودکان بالای دو سال می‌توان دما را از طریق گوش اندازه گرفت. مشکل اساسی در اندازه‌گیری دمای بدن کودکان، مقاومت و بی‌قراری آن‌ها است. برای رها شدن از این مشکل می‌توان روش مقعدی را مورد استفاده قرار داد. 

مدت زمان قرار دادن دماسنج جیوه‌ای در مقعد و زیر بغل نوزادان

برای قرار دادن دماسنج در زیربغل نوزاد باید نوک آن را در مرکز زیربغل قرار داده و سپس بازوی کودک را به بدنش بچسبانید. این حالت باید تا زمان شنیدن صدای بوق یا beep ادامه پیدا کند که این زمان معمولا یک دقیقه است. همین شرایط برای اندازه‌گیری مقعدی دما هم وجود دارد. یعنی شما نوک دماسنج را به یک چرب‌کننده آغشته کرده و آن را در 2/5 سانتی‌متری دهانه مقعد قرار می‌دهید و پس از شنیدن صدای بوق (حدود یک دقیقه بعد) دما را می‌خوانید. 

آیا اندازه‌گیری دمای بدن بدون دماسنج امکان‌پذیر است؟

همان طور که دیده‌اید بعضی از افراد با قرار دادن پشت دست خود روی پیشانی یک نفر، وجود یا عدم وجود تب را در او تشخیص می‌دهند. این روش بر مبنای یک سری استعداد ذاتی و حدس بنا شده و دقت چندانی ندارد. در سال‌های اخیر گوشی‌های هوشمند به فناوری تشخیص گرما مجهز شده و اپلیکیشن‌هایی هم برای استفاده از این تکنولوژی به بازار عرضه شده‌اند. توجه داشته باشید که هنوز هم بیشترین دقت برای اندازه‌گیری تب در خانه مربوط به دماسنج است. در صورت عدم دسترسی به دماسنج، روش‌هایی مثل استفاده از پشت دست و نرم‌افزارهای تلفن همراه جایگزین‌های نسبتا خوبی خواهند بود. 

روش‌های پایین آوردن تب در خانه

تب معمولا در طول درمان یک بیماری بالا و پایین می‌شود و گاهی به اوج خود می‌رسد. در زمان اوج گرفتن تب، احتمالا بیمار با علائمی مثل توهم و حتی تشنج روبه‌رو شود. برای همین نباید بگذارید تب از حدی بالاتر برود. از طرف دیگر مصرف بی‌رویه دارو هم می‌تواند عواقب خطرناکی را به‌ همراه داشته باشد. برای همین توصیه می‌شود از این روش‌های سالم و طبیعی برای پایین آوردن تب در خانه استفاده کنید:

مصرف نوشیدنی: بدن انسان در واکنش به افزایش دما عرق کرده و در نتیجه مایعات از دست می‌دهد. از دست رفتن مایعات بدن و جبران نشدن آن‌ها، می‌تواند باعث تشدید بیماری و طولانی شدن روند درمان شود. به همین علت مصرف مرتب نوشیدنی برای مبتلایان به تب توصیه می‌شود. مجله سلامتی Healthline نوشیدنی‌های مناسب برای این افراد را معرفی کرده است:

• شربت
• نوشیدنی ورزشی
• آبگوشت بدون چربی
• سوپ
• چای و قهوه بدون کافئین یا مواد قندی
• استراحت مطلق: زمانی که تب از 39 درجه گذشته یا ادامه‌دار می‌شود، یعنی بدن در حال مبارزه با یک بیماری یا عفونت جدی است و نیاز به استراحت دارد. استراحت به بدن کمک می‌کند تمام انرژی را برای مبارزه با بیماری خرج کرده و در سریع‌ترین زمان ممکن به بهبودی برسد. فرد بیمار همچنین باید از تمام عوامل استرس‌زا دوری کند؛ زیرا خود استرس باعث افزایش دمای بدن خواهد شد. 
• داروهای گیاهی: دمنوش‌های گیاهی بدون عوارض بوده و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند. این نوشیدنی‌ها همچنین به جبران مایعات ازدست‌رفته بدن کمک می‌کنند. 
• تنظیم دما: دمای محیط فردی که به تب مبتلا است باید در متعادل‌ترین حالت ممکن باشد. از پوشاندن لباس‌های سنگین و ضخیم در فضای خانه به بیمار خودداری کنید. دوش گرفتن با آب ولرم و استفاده از لیف هم می‌تواند کمک کننده باشد. دقت داشته باشید که آب سرد و خنک باعث بالا رفتن دمای بدن شما خواهد شد. یکی دیگر از نکات مهم، تهویه مناسب هوای اتاقی است که بیمار در آن حضور دارد.
• کلام آخر
• تسلط به اندازه‌گیری دمای بدن در خانه و تشخیص تب، مهارتی بسیار مهم است؛ زیرا می‌تواند از پیشروی بیماری‌ها در خود فرد و اطرافیان جلوگیری کند. برای این کار ابزارهای مختلفی وجود دارد که دماسنج دهانی ارزان‌ترین گزینه است. بهترین کار پس از تشخیص تب در فرد بیمار، مراجعه به یک دکتر و گزارش علائم به او است. اما در صورت دسترسی نداشتن به پزشک می‌توان از راه‌های خانگی مثل استراحت مطلق، دمنوش‌های گیاهی، پاشویه و دوش با آب ولرم استفاده کرد.